Saladin Ayubi, de meest bekende historische link tussen de Koerden en de rest van de wereld.

Door: Soelaf Sindî

Al-Malik Al-Nasir Salah ad-Din Yusuf ibn Ayub, oftewel de zegevierende koning van rechtvaardigheid en goedheid van de godsdienst, Yusuf, zoon van Ayub, is de volledige naam van Saladin. Vanaf hier wordt hij Saladin genoemd.

Saladin, destijds bekend als Yusuf, werd in 1137 geboren in Tikrit. Zijn vader heette Ayub, en zijn moeder Shams Al-Muluk. Beiden waren van Koerdische afkomst. De familie van Saladin kwam oorspronkelijk uit het Koerdische dorpje Dvin, gelegen in het huidige Armenië. Saladins overgrootvader heette Marwan, en zijn grootvader Shadi. Het was Shadi die Dvin verliet op zoek naar betere leefomstandigheden in Bagdad, samen met zijn twee zonen, Ayub en Shirko. Dit gebeurde op uitnodiging van een goede vriend, nadat Turkse generaals hun stad waren binnengevallen. De familie behoorde tot de Al-Hadaniya (of Hadhbani)-clan, meer specifiek tot de Rawadiya-tak, ook wel de Rawadiya/Rawadi-Koerden genoemd. De naam Hadhbani verwijst naar het gebied in en rondom Hewler.

Saladin kwam uit een prominente familie. Zijn grootvader, Shadi, werd benoemd tot commandant van het kasteel van Tikrit, gelegen aan de Tigris. Na het overlijden van Shadi nam zijn zoon Ayub de positie van zijn vader over. Ayub en Shirko, Saladins vader en oom, speelden een belangrijke rol in het verenigen van Syrië tegen christelijke invloeden.

Saladins formele carrière begon toen hij zich aansloot bij het gevolg van zijn oom Shirko, een vooraanstaand militair commandant in dienst van prins Nur al-Din. Na het overlijden van Shirko en de regeringsleider van Egypte, beiden sleutelfiguren in de strijd tegen christelijke invloed in Egypte, ontstond er een machtsvacuüm. Saladin trad naar voren om deze leegte te vullen en ontwikkelde zich tot zowel de commandant van de Syrische troepen in Egypte als de regeringsleider (wazîr) van het Fatimiden-kalifaat. Hier ontving hij de titel Al-Malik Al-Nasir Salah ad-Din.

Historische context en politieke invloed:

In de tijd van Saladin was er veel politieke onrust in het Midden-Oosten, veroorzaakt door conflicten tussen verschillende clans en bevolkingsgroepen. Ondanks deze onrust bood het geloof een gevoel van verbondenheid en saamhorigheid onder de diverse groepen in de regio. Tegelijkertijd leidde datzelfde geloof echter ook tot grotere conflicten en oorlogen, aangezien verschillende religieuze groepen de politieke instabiliteit gebruikten om hun eigen belangen te bevorderen.

De Koerden vormden in deze periode een aparte bevolkingsgroep, waarvan het merendeel vasthield aan het soennitische islamitische geloof. Daarnaast stonden zij bekend om hun ridderlijkheid, loyaliteit, vrijgevigheid, vriendelijkheid en eer. Met andere woorden, de Koerden werden geprezen om hun chivalry: deugden die hen tot uitstekende soldaten maakten, zowel in hun gedrag als in hun vechtlust en hun vaardigheid in het berijden van paarden.

Het Koerdische clansysteem speelde een cruciale rol in de opkomst van Saladin. Dankzij de sterke posities die zijn vader, oom en grootvader al hadden opgebouwd, kon hij snel macht verwerven. Tussen 1174 en 1186 werkte Saladin onvermoeibaar en met grote toewijding aan zijn belangrijkste doel: het verenigen van alle islamitische gebieden in Syrië, Noord-Mesopotamië, Palestina en Egypte. Dit doel bereikte hij uiteindelijk. Saladin werd niet alleen beroemd om zijn militaire successen, maar ook om zijn vriendelijkheid en hoffelijkheid in diplomatieke onderhandelingen. Hij stond bekend als een ware ridder in hart en nieren. Zijn embleem, een tweehoofdige adelaar, is met een kleine variatie nog steeds terug te vinden op de vlag van Egypte.

Weinig politieke en militaire leiders worden met zoveel lof besproken door hun tegenstanders als Saladin. De opkomst van een Koerdische immigrant tot een machtige figuur die de islamitische wereld wist te verenigen, maakte diepe indruk, zowel in zijn tijd als in latere eeuwen. Saladin was een vrome moslim en wijdde zich volledig aan de jihad, een begrip dat in deze context verwijst naar het bevorderen van het goede en het bestrijden van het kwade, zoals voorgeschreven door het geloof. Voor Saladin betekende dit het herstellen van de eenheid van de moslims en het verdedigen van de islam tegen de kruisvaarders, die in de 11e eeuw verschillende moslimgebieden hadden veroverd.

Een van de meest cruciale momenten in zijn strijd was de Slag bij Hattin in 1187, in Noord-Palestina. In deze beslissende veldslag versloeg het leger van Saladin de kruisvaarders, waardoor de moslims Jeruzalem konden heroveren. Opvallend genoeg gaf Saladin de christenen in de door hem veroverde gebieden de vrijheid om hun geloof te blijven uitoefenen. Dit was bijzonder in die tijd. De conflicten en oorlogen in deze periode draaiden grotendeels om de rivaliteit tussen de drie grote monotheïstische religies, terwijl etniciteit een veel kleinere rol speelde.

De rivaliteit tussen Richard Leeuwenhart en Saladin

De val van Jeruzalem in de handen van Saladin leidde tot de Derde Kruistocht. Paus Gregorius VIII deed in zijn bul Audita Tremendi een officiële oproep om hulp, waarop verschillende machtige Europese heersers reageerden, waaronder koning Richard Leeuwenhart (Richard the Lionheart) van Engeland. Echter, de Franse en Engelse kruisvaarders kampten voortdurend met interne conflicten en meningsverschillen, wat de diplomatieke onderhandelingen met Saladin bemoeilijkte.

In 1191 viel de stad Akko in handen van de kruisvaarders, die Saladin dwongen tot overgave. Zij eisten de wederzijdse vrijlating van gevangenen en onderhandelingen die tot vrede moesten leiden. Deze onderhandelingen liepen echter uit de hand. Richard gaf het bevel om de 2.600 gevangenen in Akko te executeren. In reactie daarop haastten Saladins troepen zich om de overlevenden te redden, en Saladin reageerde door ook Richards gevangen kruisvaarders te laten executeren.

De rivaliteit tussen Richard Leeuwenhart en Saladin bereikte een hoogtepunt bij de stad Arsuf. In de extreme hitte werd het leger van Richard omsingeld door dat van Saladin. Richard wilde koste wat het kost voorkomen dat de catastrofe van de Slag bij Hattin zich zou herhalen. Hij richtte zich daarom op het uitschakelen van veel van Saladins sterkste soldaten. Na deze slag vermeed Saladin directe conflicten met Richard en moedigde hij de moslims aan om zich naar andere gebieden te verplaatsen. Tegelijkertijd bleef hij op diplomatieke wijze onderhandelen, in de overtuiging dat Richard uiteindelijk zijn aanvallen zou staken.

In zowel december 1191 als juni 1192 kwam het leger van Richard tot op slechts 18 kilometer van Jeruzalem. Beide keren testte Richard het karakter en de diplomatieke vaardigheden van Saladin: zou Saladin direct en roekeloos de aanval inzetten? Het antwoord bleek nee. Saladin hield zijn kalmte en strategie intact, wat cruciaal was in het verloop van de Derde Kruistocht.

Uiteindelijk leidde strategisch inzicht en diplomatiek handelen, in plaats van oorlogsgeweld, tot het einde van de Derde Kruistocht. Beide leiders probeerden elkaars karakter en grenzen van nobiliteit onder druk te testen. Na de Slag bij Jaffa volgden de laatste onderhandelingen, die resulteerden in een verdrag dat Richard en zijn troepen in staat stelde vreedzaam te vertrekken.

Na zijn dood:

John Man, auteur van een biografie over Saladin uit 2015, beschreef hem als volgt: “Het waren de deugden van Saladin – zijn vrijgevigheid, mededogen en grootmoedigheid – die de Europese verbeelding meer in beslag namen dan zijn vechtvaardigheden.” Saladin werd gezien als een leider van het volk die zelfs zijn vijanden met mededogen behandelde. Charles Rosebault, auteur van Saladin: Prince of Chivalry, erkende hem als “de meest voorname en legendarische militaire moslimleider aller tijden.”

Zijn nalatenschap blijft voortleven, en het bronzen beeld van Saladin, ontworpen door Abdallah Al-Sayed, staat nog steeds symbool voor zijn nobele karakter in Damascus.