Experts: Vreedzame oplossing nodig voor de Koerdische kwestie in Syrië
Op woensdag 19 februari werd de toekomst van Syrië en ook de toekomst van Syrische Koerden besproken in het debatcentrum De Balie in Amsterdam. Volgens experts moet er een vreedzame oplossing komen voor de Syrische Koerden na de val van het Assad-regime.
Na de val van het regime van Bashar al-Assad heeft Ahmed al-Sharaa (Jolani), de leider van de jihadistische groep Hayat Tahrir al-Sham (HTS), de macht overgenomen in grote delen van Syrië. Dit heeft de politieke en veiligheidsdynamiek in het land drastisch veranderd, waardoor de toekomst van de Syrische Koerden steeds onzekerder is geworden.
De Koerdische zelfbestuurde gebieden in het noordoosten van Syrië worden nu geconfronteerd met toenemende druk van zowel Turkije als jihadistische groepen zoals HTS, terwijl Damascus hun autonomie blijft verwerpen.
Erwin van Veen, senior onderzoeker bij de conflictonderzoekseenheid van het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen Clingendael, benadrukte dat er dat er een ‘zachte landing voor de Syrische Koerdische PYD/YPG (SDF) is nodig—een oplossing die bij voorkeur zonder geweld tot stand komt.”
“Turkije denkt daar echter anders over en ziet de YPG liever verdwijnen.” Pogingen om de groep uit te schakelen zouden echter averechts werken en het conflict verder doen escaleren. Ondertussen speelt Hayat Tahrir al-Sham (HTS) hierin een rol, met als inzet de opheffing van sancties. Turkije wil niet alleen dit bereiken, maar ook de terugkeer van vluchtelingen en de uitbreiding van zijn invloedssfeer in Syrië. “Financieel kan Turkije dit echter niet alleen dragen, gezien de zwakke economie; het is afhankelijk van steun uit Qatar en Saoedi-Arabië.”
Hij benadrukte dat er ook een gezichtsreddende oplossing voor Turkije nodig is met betrekking tot de YPG en PYD. “Uiteindelijk wachten Europa en de Verenigde Staten af of Turkije zijn gebruikelijke strategie toepast om de groep uit te schakelen. Tegelijkertijd heeft Turkije herhaaldelijk aangegeven dat dit voor hen een existentiële veiligheidskwestie is. Het grote gevaar is dat dit kan leiden tot een nieuwe burgeroorlog.”
Wladimir van Wilgenburg, hoofd van de nieuwssectie bij Koerdistan Chronicle, en een expert op het gebied van de Syrische Koerden, voegde eraan toe dat de toekomst van de Syrische Koerden ook afhangt van de aanwezigheid van Amerikaanse troepen. Sinds de oorlog tegen ISIS, zijn de Koerden in Syrie een bondgenoot van de Amerikanen in de strijd tegen terrorisme. “In 2019, is Trump teruggetrokken, maar stuurde toen troepen weer terug. Er zitten nu nog 2,000 troepen. Dus we moeten zien hoe dit gaat uitspelen. “We zien dat president Trump ook bereid is om troepen terug te trekken in Oost-Europa van de Russische grens.”
Volgens van Wilgenburg zijn er twee dominante ideologie onder de Syrische Koerden. Ten eerste is er de PYD, die sinds 2012, geïnspireerd door de ideologie van de PKK, zijn eigen bestuur opgezet. “In eerste instantie gebeurde dit in gebieden met een Koerdische meerderheid, maar in 2014-2015 breidde de PYD zich uit naar niet-Koerdische gebieden zoals Raqqa en Deir ez-Zor. Noordoost-Syrië, ook wel bekend als Rojava, betekent letterlijk “het westen van Koerdistan.”
Bovendien is er daarnaast ook de Koerdische Nationale Raad (KNC), die wordt gesteund door de Iraakse Koerden en het model van president Barzani en de KDP volgt. “De PYD daarentegen baseert zich op de linkse ideologie van Abdullah Öcalan en streeft niet per se naar een onafhankelijke Koerdische staat, maar naar een confederatief systeem. De KNC volgt een meer nationalistische koers en streeft naar een autonoom Syrisch Koerdistan binnen Syrië,” voegde van Wilgenburg eraan toe.
“Er is kritiek vanuit de KNC op de PYD vanwege haar activiteiten in Arabische gebieden, waar volgens hen Koerden niets te zoeken hebben,” zei van Wilgenburg.
Van Wilgenburg denkt ook dat het lastig is dat de Koerdische SDF zomaar hun wapens gaan neerleggen en zich gaan integreren in het nieuwe Syrische leger.
“Dat wordt lastig. Na zoveel jaren van strijd zullen ze niet zomaar hun wapens neerleggen. Wat ze willen, is autonomie behouden en onderdeel worden van het nieuwe Syrische leger, maar met hun eigen bevelsstructuren en een zekere mate van zelfstandigheid. Hoewel ze de Syrische vlag hebben gehesen, blijven ze streven naar autonomie, vergelijkbaar met wat de Koerden in Irak hebben. Het is echter onwaarschijnlijk dat de regering in Damascus dit zal accepteren.”
Peshmerga Morad, een Syrische Koerdische activist en expert, die oorspronkelijk uit Afrin komt Syrië, benadrukte dat het is niet alleen de SDF die weigert de wapens neer te leggen, en noemde de Syrische interim president Ahmed al-Sharaa (Jolan), een vroeger al-Qaida leider, een Jolani, een stropjihadist.
“Ook de Druzen in het zuiden vertrouwen Jolani niet, en een kleine groep rebellen onder leiding van Ahmed al-Odeh in Zuid-Syrië weigeren eveneens te ontwapenen. Het wantrouwen jegens het huidige bestuur beperkt zich dus niet tot de SDF, maar heeft ook te maken met de rechten van minderheden.”
“Op dit moment wordt er een ideologisch leger gevormd. Het hoeft geen ISIS te zijn, en HTS is misschien geen ISIS, maar eerder een lichtere variant ervan. Het draait om een leger met een sterke ideologische basis. Dan stel ik mezelf de vraag: we hebben 54 jaar nodig gehad om een nationalistisch leger af te zetten, hoe lang zal het duren om een toekomstig ideologisch leger ten val te brengen? Ik kan me persoonlijk niet voorstellen dat een leger dat gevormd wordt op basis van de ideologie van HTS inclusiviteit zal accepteren. De vraag is dan: wie komt er straks aan de macht als we kijken naar wie zich nu als leider profileert?”
