Machtsvacuüm in Syrië biedt kansen voor IS-terroristen
De val van Bashar al-Assad kan de overblijfselen van de terreurgroep Islamitische Staat (IS) nieuw leven inblazen. Deze ontwikkeling kan leiden tot het opnieuw opeisen van grondgebied en het bevrijden van gevangengenomen strijders in het Koerdisch gecontroleerde noordoosten van Syrië. IS gedijt immers al jarenlang in situaties van chaos en onzekerheid, vaak op het grondgebied van falende staten.
IS blijft aanwezig in Syrië
Momenteel zijn IS-strijders verspreid over kleine cellen in de oostelijke Syrische woestijn. Hun voortbestaan onderstreept al de zwakke grip van het inmiddels ingestorte Assad-regime. Een chaotische politieke overgang, na een halve eeuw dynastieke heerschappij en dertien jaar burgeroorlog, biedt IS potentieel nieuwe kansen.
“Chaos en anarchie zullen onvermijdelijk een zegen zijn voor IS, dat rustig en gestaag zijn netwerken door het hele land heeft heropgebouwd,” aldus Colin Clarke, onderzoeksdirecteur bij het Soufan Center.
Amerikaanse luchtaanvallen en dreigende gevaren
De Verenigde Staten hebben na de val van Assad hun bezorgdheid geuit over de groeiende dreiging van IS. Het Amerikaanse Centraal Commando meldde afgelopen weekend luchtaanvallen op meer dan 75 IS-doelen. Tegelijkertijd benadrukte IS in zijn eigen publicatie, Al-Naba, dat het geen enkele nieuwe regering in Damascus zal accepteren, tenzij deze door de terreurgroep zelf wordt geleid.
De ideologische kloof tussen IS en de islamitische rebellen die Assad hebben afgezet, blijft groot. Waar deze rebellen streven naar een civiele en democratische staat, houdt IS vast aan zijn visie van een staat gebaseerd op sharia, aldus Laurence Bindner, mede-oprichter van het JOS Project dat extremistische propaganda monitort.
Overlevingstactieken en mogelijke expansie
Hoewel IS niet meer de centrale organisatie is die het ooit was, waarschuwen experts ervoor de groep niet te onderschatten. In 2023 eiste IS 121 aanslagen in Syrië op, aanzienlijk minder dan de 1.055 in 2019. Toch suggereren onderzoekers zoals Aaron Zelin van het Hudson Institute dat IS zijn activiteiten in Syrië bewust onderrapporteert om zwakker te lijken dan het werkelijk is.
Daarnaast blijft IS inkomsten genereren, bijvoorbeeld door belastingheffingen in delen van Oost-Syrië. Ook heeft de groep ervaring met het lastigvallen van autoriteiten, een strategie die ze waarschijnlijk zullen voortzetten, zelfs als het islamistische Hayat Tahrir al-Sham (HTS) de macht grijpt.
Gevaar voor gevangenkampen
Een zwakke plek die IS waarschijnlijk snel zal proberen uit te buiten, zijn de overvolle, slecht bewaakte kampen in Koerdisch gebied. Hier worden tienduizenden voormalige IS-strijders, vrouwen en kinderen vastgehouden. De succesvolle ontsnapping uit het Ghwayran-gevangeniskamp in januari 2022 toont het gevaar van dergelijke situaties. Het gigantische Al-Hol-kamp zou het volgende doelwit kunnen zijn.
De Koerdische autoriteiten hebben al moeite om orde te handhaven, mede door aanvallen van Turkse troepen die hen als “terroristen” bestempelen. Zonder stevige internationale ondersteuning, met name van de Verenigde Staten, kunnen deze kampen een brandhaard worden voor een heropleving van IS.
Rol van de VS en internationale gevolgen
De Amerikaanse aanwezigheid in Syrië, met ongeveer 1.000 troepen, is cruciaal voor de bestrijding van IS en het beschermen van Koerdische bondgenoten. Volgens Clarke van het Soufan Center zou een eventuele terugtrekking van Amerikaanse troepen IS in de kaart spelen.
“Het risico bestaat dat IS de belangrijkste begunstigde wordt van een machtsvacuüm in Syrië,” waarschuwt hij. Terwijl Syrië opnieuw in onzekerheid verkeert, loert IS op een kans om zijn invloed en terreur uit te breiden.
