De droom van de Koerden om zelfbestuur te realiseren staat onder druk nu door Turkije gesteunde troepen door Syrië trekken

Deze analyse is van Paul MILLAR en is gepubliceerd op France 24 en geplaatst door de redactie van Koerdistan Vandaag.

Islamitische rebellen en gewapende groepen die door Ankara worden gesteund, trokken deze week door Syrië, veroverden Aleppo en dwongen de soldaten van president Bashar al-Assad tot de aftocht. Nadat de Koerden in de chaos van de Syrische burgeroorlog een moeilijk bevochten autonomie hadden verworven, bevinden zij zich nu opnieuw ingeklemd tussen het regime van Damascus, islamitische strijders en door Turkije gesteunde troepen die vastbesloten zijn een einde te maken aan het Koerdische zelfbestuur.

Terwijl Israël en Hezbollah zich vorige week in een onrustige wapenstilstand bevonden, stormden gewapende islamitische oppositiegroepen uit het noordwesten van Syrië, veroverden de tweede stad van het land, Aleppo, in het weekend en trokken verder naar het zuiden richting Damascus.

Terwijl de troepen van Hayat Tahrir al-Sham (HTS) – een afsplitsing van de voormalige Syrië-tak van al-Qaeda, Jabhat al-Nusra – vanuit Idlib oprukten, kwam een ander offensief vanuit de noordelijke grensgebieden met Turkije. Deze groepen, gesteund door Ankara en die zichzelf het Syrische Nationale Leger noemen, begonnen gebied te veroveren ten noordoosten van Aleppo, waaronder de stad Tal Rifaat en omliggende dorpen op 1 december.

Maar Tal Rifaat werd niet vastgehouden door loyale aanhangers van Assad. In plaats daarvan heeft het Syrische Nationale Leger opnieuw zijn zinnen gezet op het gebied dat wordt beheerd door de Koerdische Volksbeschermingseenheden (YPG), de kern van de door de VS gesteunde Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF) – een belangrijke westerse bondgenoot in de strijd tegen de Islamitische Staat (IS).

De gevechten zijn hevig. Al tientallen duizenden Koerden zijn begonnen aan de lange wintertocht naar het oosten, over de rivier de Eufraat, waar de door Koerden geleide SDF nog steeds invloed heeft. In Aleppo, waar SDF-troepen de Koerdische wijken Ashrafiyeh en Sheikh Maqsoud al sinds het begin van de burgeroorlog in handen hebben, onderhandelde de triomferende HTS over de terugtrekking van de Koerdische troepen uit de stad, met wapens nog in handen. Uren na de val van Aleppo verschenen beelden van konvooien van Koerdische strijders die de stad verlieten onder het waakzame oog van HTS-troepen.

Er wacht mogelijk nog erger buiten de stadsgrenzen. Nadat ze in de vroege dagen van de Syrische burgeroorlog een hard bevochten autonomie hadden verworven, worden de Koerden in het land de afgelopen jaren zwaar aangevallen door Turkije en de Syrische gewapende groepen die het steunen. Ankara beschouwt de autonome Koerdische regio’s in Syrië als een creatie en uitbreiding van de Koerdische Arbeiderspartij (PKK), een groep die al jarenlang strijdt voor Koerdisch zelfbestuur en in Turkije als terroristische organisatie wordt beschouwd.

Nadat de Koerden zich bewezen als een gedisciplineerde en moedige kracht tegen de oprukkende Islamitische Staat, kwamen zij al snel aan het hoofd van de door de VS gesteunde SDF. Ondanks de wrijvingen tussen Washington en Ankara over de Amerikaanse steun aan wat Turkije als gewelddadige separatistische groepen beschouwde, speelde de SDF een cruciale rol in het terugveroveren van grondgebied van de Islamitische Staat.

Sindsdien zijn de Koerden echter steeds meer geïsoleerd. In 2019 kondigde de toenmalige Amerikaanse president Donald Trump aan zijn plannen om de laatste resterende Amerikaanse troepen uit Syrië terug te trekken, waardoor de Koerden zonder verdediging kwamen te staan tegenover de opmars van Turkije.

Hoewel de generaals van Trump erin slaagden de president te overtuigen om een contingent troepen in de regio te houden om olievelden te beveiligen, overblijfselen van de Islamitische Staat tegen te houden en druk op Iran te houden, was het een bittere klap voor een gemeenschap die al onder aanval stond door een Amerikaanse bondgenoot en NAVO-lid. Nu, met Israël dat Iraans-gesteunde groepen in Syrië aanvalt en Trump zich in januari weer in het Witte Huis zou kunnen bevinden, zei Gerges dat de krachten in het Midden-Oosten zich willen versterken vóór de inauguratie van de nieuwe president.

“Dit is pas het begin – ik denk dat wat Turkije en zijn Syrische bondgenoten proberen te doen, is echt de huidige machtsbalans langs de Turks-Syrische grens veranderen vóór Trumps terugkeer naar het Witte Huis,” zei hij. “Ze gebruiken de terugtocht van de Assad-troepen als een middel om de pro-Amerikaanse Koerdische troepen te verzwakken en te degradateren. Het is niet alleen dat de regering-Assad terrein verliest, maar ik denk dat de Koerden ook midden in de storm staan. En ik denk dat tegen het einde van deze ronde hun gebieden zullen krimpen, hun macht zal afnemen en zij voor bittere keuzes zullen komen te staan.”

Gerges zei dat de komende dagen en weken van gevechten kunnen bepalen of de lang gekoesterde droom van de Koerden om zelfbestuur te realiseren zal overleven.

“Dit is wat er speelt in de hoofden van de Koerden – dat is de reden waarom ze een algemene mobilisatie hebben uitgeroepen,” zei hij. “Dit is een van de weinige keren dat ze naar hun mening een dreiging van deze omvang onder ogen zien. Het is niet langer alleen een militaire dreiging, het gaat naar de kern van wat ze sinds 2011 proberen te bereiken – volledige autonomie en een pad naar staatkundige onafhankelijkheid.”

Nu, met de wereldwijde bondgenoten van Assad uitgeput door uitputtingsoorlogen in Oekraïne en Libanon, lijkt Ankara opnieuw vastbesloten om de Koerdische droom van zelfbestuur in de wieg te wurgen.

Overgave of sterven
Fawaz Gerges, hoogleraar internationale betrekkingen aan de London School of Economics, zei dat de bliksemsnelle aanval van de militanten de Koerden duur zou kunnen komen te staan.

“De Koerden hebben het meest te verliezen,” zei hij. “Hun autonomie, de veiligheid van hun gemeenschappen. Ik denk dat Turkije zijn tijd heeft afgewacht en het juiste moment heeft afgewacht om toe te slaan, en de door Turkije gesteunde oppositiegroepen hebben een verrassingsaanval gelanceerd, niet alleen tegen de regering-Assad, maar ook tegen de Koerden. In Aleppo werd de keuze aan de Koerden voorgelegd: of overgeven of sterven – en ze kozen voor overgave.”

Hoewel HTS probeert directe confrontaties met Koerdische troepen te vermijden, melden Koerdische burgers die nu onder de vlag van het SNA leven, dat hun huizen in beslag zijn genomen door door Turkije gesteunde troepen. Naar schatting wonen er tot wel een half miljoen Koerden in Aleppo en omliggende steden en dorpen ten westen van de Eufraat. Hoe hun leven eruit zal zien onder het nieuwe regime blijft een vraag die weinigen graag willen beantwoord zien.

Dara Salam, docent politiek en internationale studies aan de SOAS Universiteit van Londen, zei dat de Koerdische gemeenschappen in het noordwesten van Syrië nu opnieuw op de genade van de ambities van Ankara zijn aangewezen.

“Het enige doel van het door Turkije gesteunde SNA is om het Syrische beleid van Turkije uit te voeren, dat wil zeggen, de Koerdische entiteit te vernietigen en de bovenhand te krijgen over het regime van Assad in Syrië,” zei hij. “Naarmate het conflict van de afgelopen dagen zich ontvouwt, worden de Koerden opnieuw geconfronteerd met verplaatsingen, massamoorden en vervolging door deze jihadistische-islamistische groepen op veel plaatsen zoals Aleppo, Tal Rifaat en Shahba.”

Jarenlang is dat beleid steeds bloediger in praktijk gebracht. In 2018 luidden Turkse luchtaanvallen de verovering van Afrin in, het westelijkste kanton van de Autonome Administratie van Noord- en Oost-Syrië – beter bekend als Rojava. Het bezettende SNA wordt beschuldigd van het leiden van campagnes van massaal geweld tegen de Koerdische burgerbevolking.

Dastan Jasim, onderzoeker aan het GIGA Instituut voor Midden-Oostenstudies, zei dat de Koerden in Syrië goede redenen hebben om bang te zijn gezien de jarenlange misstanden tegen Koerdische gemeenschappen in delen van het noordwesten van het land die in handen zijn van het SNA en islamitische oppositiegroepen.

“De enige basis waarop Koerden die vraag kunnen beoordelen, is hun eigen ervaring,” zei ze. “We gaan nu naar zes jaar van bezetting van Afrin, bijvoorbeeld, en het Koerdische leven in Afrin is een levende hel – het is praktisch onmogelijk. Seksueel geweld is wijdverspreid, er zijn ontvoeringen van mensen

In het oog van de storm

Jasim zei dat de Koerdische gemeenschappen in het land al lange tijd moeite hadden om een plek te vinden binnen het bredere spectrum van oppositiekrachten die meer dan tien jaar geleden tegen Assad in opstand kwamen.

“Toen in 2011 de oppositie opkwam, moeten we ons herinneren dat vooral in Aleppo de Koerdische wijken erg actief waren als het ging om protesteren tegen Assad,” zei ze. “Mensen waren duidelijk niet blij met de situatie – er zijn veel Koerdische opstanden geweest die zeer gewelddadig werden aangevallen. Maar tegelijkertijd zagen de Koerden dat er geen ruimte voor hen was, er was geen ruimte voor een discussie over Koerdische autonomie, Koerdisch zelfbestuur. Veel van de elementen zijn erg nationalistisch, en dat is wat we nu zien.”

Nadat ze zich bewezen hadden als een felle en gedisciplineerde kracht tegen de opkomende Islamitische Staat, vonden de Koerden zichzelf al snel aan het hoofd van de door de VS gesteunde SDF. Ondanks de spanningen tussen Washington en Ankara over de Amerikaanse steun aan wat Turkije beschouwde als gewelddadige separatistische groepen, speelde de SDF een cruciale rol bij het heroveren van grondgebied van de Islamitische Staat.

Sindsdien zijn de Koerden echter steeds meer geïsoleerd geraakt. In 2019 kondigde de toenmalige Amerikaanse president Donald Trump zijn plannen aan om de laatste overgebleven Amerikaanse troepen uit Syrië terug te trekken, waardoor de Koerden onbeschermd kwamen te staan tegenover de opmars van Turkije.

Hoewel de generaals van Trump erin slaagden de president te overtuigen om een contingent troepen in de regio achter te laten om olievelden te beveiligen, zich te beschermen tegen overblijfselen van de Islamitische Staat en druk uit te oefenen op Iran, was het een zware klap voor een gemeenschap die al onder aanval stond van een Amerikaanse bondgenoot en een NAVO-lidstaat. Nu, met Israël dat Iraans gesteunde groepen in Syrië aanvalt en Trump in januari weer terugkeert naar het Witte Huis, zei Gerges dat krachten in het Midden-Oosten zich zorgen maakten over het versterken van hun positie voor de inauguratie.

“Dit is nog maar het begin – ik denk dat Turkije en zijn Syrische bondgenoten echt proberen de huidige machtsverhouding aan de Turkse-Syrische grens te veranderen voordat Trump het Witte Huis binnenkomt,” zei hij. “Ze gebruiken de terugtrekking van de troepen van Assad als een middel om de pro-Amerikaanse Koerdische strijdkrachten te verzwakken en te degraderen. Alles bij elkaar gaat het er niet alleen om dat de regering-Assad grondgebied verliest, maar ik denk dat de Koerden ook in het oog van de storm zitten. En ik denk dat tegen het einde van de huidige ronde hun gebieden zullen krimpen, hun macht zal worden verzwakt en ze zullen gedwongen worden om bittere keuzes te maken.”

Gerges zei dat de komende dagen en weken van gevechten de overleving van de lang gekoesterde droom van de Koerden van zelfbestuur zouden kunnen bepalen.

“Dit is wat er in de hoofden van de Koerden omgaat – daarom riepen ze een algemene mobilisatie uit,” zei hij. “Dit is een van de weinige keren dat ze naar hun mening een dreiging van deze omvang onder ogen zien. Het is niet langer echt een militaire dreiging, het gaat naar de kern van wat ze sinds 2011 proberen te bereiken – volledige autonomie en een pad naar staatsburgerschap.”